Inspiratie en ergernis

Het schrijven van mijn boek ‘Krachtig Vakmanschap’ blijft inspireren. In mijn zoektocht naar ‘dat wat werkt’ spreek ik op heel verschillende locaties met veel verschillende mensen, die allemaal ‘iets’ doen wat hen bijzonder maakt in de opleiding van jonge mensen op weg naar vakmanschap.

Vandaag sprak ik met Erik Koldewijn, directeur MBO college voor dienstverlening & gastvrijheid. Om onderweg flink wat werk te verzetten besloot ik met de trein te gaan. Het bleek vandaag een minder handige keuze: op het traject was een auto in botsing gekomen met een trein, ik hoop dat daar alles goed is afgelopen, ik was in ieder geval rijkelijk laat op onze afspraak. Gelukkig hadden we alsnog voldoende tijd voor een mooi gesprek. 

Onder het college van Erik vallen diverse opleidingen in de horeca, facilitaire dienstverlening, toerisme, uiterlijke verzorging, beveiliging en brood- en banketbakkerij. Een afdeling waar veel ambachtelijke vaardigheden aan bod komen en waar de samenwerking met de regio hoog en belangrijk is. Binnenkort ga ik een dag meelopen om te ervaren hoe een aantal docenten / instructeurs, studenten boven zichzelf uit laten stijgen. Het lijkt een mooi en waardevol onderdeel van mijn hoofdstuk ‘Verbinding’ te worden. 

We spraken over relaties leggen, vertrouwen geven, erkennen wie iemand is en begeleiden in plaats van directief sturen, zijn belangrijke vaardigheden om in contact te staan met de omgeving en de student. Vanuit de relatie kun je echt met elkaar in verbinding staan, waarbij erkennen van verschillen of elkaars vaardigheden een meerwaarde worden voor succes. Om te zien hoe het college in Almelo hier mee om gaat, ga ik binnenkort een dagje meelopen. Zelf leer en ontdek ik het meest van kijken, luisteren en ervaren en hoop die dag weer een mooi verhaal toe te voegen aan het boek!

Ondertussen zit ik in de trein op weg naar huis, nog steeds met een vertraging door het ongeval van vanochtend en probeert iemand verbinding te maken met mij. Een dame naast mijn stoel vraagt plompverloren: ’Wilt u ook een cadeautje van Jezus?’ Ik onderdruk een gevoel van ergernis. Ik was net lekker aan het werk en werd uit mijn concentratie gerukt. Mijn antwoord is desondanks nog redelijk vriendelijk:’ nee, dank u wel.’ 

En dank u wel is welgemeend. Ook dit voorval vertelt mij iets over verbinding: als interesses niet aansluiten, of iemand (nog) niet toe is aan bepaalde informatie of kennis, heb je een andere route nodig. Bouw eerst een relatie en zoek naar aanknopingspunten om in gesprek te raken.  De kans dat ik op de vraag van deze dame in zou gaan is redelijk klein, een andere openingsvraag had mij misschien wel verleid tot een gesprek. 

Krachtig Vakmanschap

Krachtig Vakmanschap is de titel van mijn boek in wording. Het wordt een handboek voor iedereen die het beroepsonderwijs een warm hart toedraagt en behandelt 6 thema's. Voor 4 thema's heb ik al prachtige vakmensen gevonden voor een interview. Voor de thema's 'leiderschap' en 'ruime en kaders' zoek ik inspirerende voorbeelden. Wil je mij helpen? Tips zijn van harte welkom! Hieronder de inleiding en aanleiding om dit boek te schrijven.

Op 19 jarige leeftijd startte ik met mijn eigen kleding atelier en had ik een droom voor ogen: de beste kleermaker worden van de wereld. Al in de eerste week viel mij op dat mijn kersverse klanten opdrachten voor mij hadden die in niets leken op wat ik op school leerde. Zij vroegen kennis en vaardigheden van mij die ik (nog) niet bezat. Dit was mijn eerste verbazing over onderwijs: waarom heb ik iets geleerd waar niet naar gevraagd wordt en niet geleerd wat ik nodig heb.

Na 3 maanden kreeg ik mijn eerste stagiaire. Een ding wist ik zeker: zij gaat alles leren wat ik gemist heb. Vanaf dat moment ben ik in gesprek geweest met scholen, kenniscentra, branche organisaties en collega’s in mijn netwerk om te doorgronden waarom onderwijs en werkveld niet op elkaar afgestemd zijn.

Door de gesprekken ontdekte ik dat er veel aannames en oordelen over elkaar leven. Onderwijsinstellingen vonden dat zij het prima deden, bedrijven vonden dat zij het beter wisten en school het niet aanleerde waar zij op zaten te wachten, brancheorganisaties voelden zich niet gehoord door de politiek en het onderwijs, voor leerlingen stond school vaak synoniem aan moeten, maar de stage was weer wel heel leuk en vice versa op alle manieren. 

Ik ontdekte dat niemand echt tijd nam om naar het verhaal van de ander te luisteren. Ik miste een gezamenlijk doel: er allemaal van leren en tot nieuwe inzichten komen. Mijn interesse voor de dialoog was geboren.

Mijn tweede verbazing kwam zo’n 15 jaar later: ik wilde docent worden, om mijn prachtige ambacht goed over te dragen aan jonge mensen die voor zichzelf een toekomst in de kleermakerij voor zich zagen. Daar bleek geen opleiding voor te bestaan. Mij werd de opleiding docent pedagogiek - didactiek aangeraden, dan zou ik voldoende bagage hebben om als docent voor de klas te staan.

Mijn gedrevenheid, mijn perfectionisme, maakte dat ik tot het uiterste ging (en nog steeds ga) om mij vaardigheden toe te eigenen die ik ergens voor nodig had. Voortdurende reflectie op mijn eigen handelen deed mij steeds weer ontdekken dat het nog beter kon. Hierdoor ontdekte ik dat ik dan wel didactisch onderlegd was, maar dat het overbrengen van een ambacht om een specifieke didactiek voor dat ambacht vraagt. Kennis van het ambacht alleen is niet voldoende. Terug redeneren, de eerste stappen in je werk analyseren en via vragen en coachen de leerling begeleiden in zijn ontwikkeling, is iets heel anders dan voordoen en verwachten dat de leerling het daarna wel snapt.

Ruim 33 jaar later, en ongeveer 50 stagiaires en heel veel leerlingen verder, is mijn bedrijf verkocht en werk ik voltijd aan en in het beroepsonderwijs. De afgelopen jaren heb ik als onderwijsdeskundige, beleidsadviseur, onderwijsadviseur en opleidingsmanager (ad interim) veel gesprekken gevoerd over onderwijs met teams, leidinggevenden, leerlingen / studenten, onderwijskundigen, en iedereen die ik hiermee niet opsom, die zich in hoge mate bij het beroepsonderwijs betrokken voelen.  Het beroepsonderwijs draag ik een bijzonder warm hart toe en veel waardering.  Met dit boek spreek ik de wens uit van elkaar te leren, echt naar elkaar te luisteren en door te doen samen naar nog meer verbinding tussen onderwijs en 'echte wereld; te zoeken. 

Elk hoofdstuk onderzoekt een thema, brengt met interviews voorbeelden in kaart en eindigt met de kern van 'dat wat werkt' voor de centrale persoon in het interview. De verhalen geven een inkijkje in de praktijk van beroepsbeoefenaren die mij bijzonder inspireren in het beroepsonderwijs, door passie voor het ambacht en de manier waarop zij dat uitstralen. Elk hoofdstuk eindigt met tips voor de eigen praktijk over:

• Verbinding
• Plezier
• Authentiek gedrag
• Eigenaarschap
• Leiderschap
• Ruimte en kaders 

Deze mensen zijn vaak kunstenaars in differentiëren binnen klassen die samengesteld zijn uit alle leerwegen, leerjaren en niveaus. Zij ademen het over te brengen ambacht en vinden allerlei manieren om dat enthousiasme ook bij de leerling 'aan' te zetten.

*Overal waar ik leerling schrijf kan dit vervangen worden door student, deelnemer, lerende, etc.

*Overal waar ik docent schrijf kan dit vervangen worden door leraar, leerkracht, opleider, etc.

Werkdruk(temakers)

Werkdruk?

Werk, werken, druk en werkdruk, volgens de Online Van Dale

1 op de 3 werkenden ervaart werkdruk. in het onderwijs is getal veel hoger: bijna 2 op de 3 werkenden ervaart (hoge) werkdruk. Wat is werkdruk precies en wat doe je er aan of juist tegen? 

Tijdens de NOT in de jaarbeurs geven Ton Bruining en ik een workshop over werkdruk. In de aanloop daar naar toe en de voorbereidingen stel ik mijzelf een aantal vragen. De gevonden antwoorden plaats ik hier.

Als eerste actie heb ik het woord uit elkaar gehaald en verdeeld in het werkwoord "werken", de zelfstandige woorden "werk" en "druk" en tot slot weer samengevoegd tot "werkdruk". 
Betekenissen volgens de VanDale online in de afbeelding hiernaast.

Betekenis Werkdruk n.a.v. woord onderzoek(je):

Volgens de VanDale is werken en werk bij voorkeur dus een bezigheid, waar je als het goed is, ook nog voor betaald krijgt. Tegelijkertijd kan werk een uitwerking op je hebben: (bijvoorbeeld op je zenuwen werken) en vraagt het inspanning, moeite van de werkende, maar ook kracht. 

Druk is ook een mooi woord: het betekent niet alleen veel werk hebben of meebrengen, maar ook: onrustig en beweeglijk. Dat is interessant! als we dan de woorden weer koppelen krijgt voor mij "werkdruk" de volgende betekenis: "onrust door veel werk hebben". Hm? is dat inderdaad wat alle mensen voelen als zij klagen over werkdruk? En is dat de ervaring die wenselijk is? 

Werkdruk: gevolg of keuze?

Er zijn veel theorieën en verklaringen te vinden over werkdruk, de gevolgen en de aanleiding. Wat mij nu opvalt is dat ervaren van druk in alle gevallen terug te leiden is naar jezelf. Hoe richt je zelf je werk in? Wat pak je op en waar zeg je nee tegen? Met wie werk je samen? Welke verwachtingen heb jij van de ander en de ander van jou?

Met mijn partner Dick maak ik gebruik van de BigFiveForLife theorie: focus op de doelen die je echt wil volbrengen, waardoor je geen druk ervaart en alleen doet wat je echt wil. dit vraagt om keuzes: als je niet kiest komt alles op je af en kun je eigenlijk niets echt afmaken of bereiken, omdat het teveel is. als je focust weet je wat je taak is, waar je naar toe wilt en vraag je de mensen in jouw (werk) omgeving om hulp. De samenwerking die hierdoor ontstaat is inspirerend en geeft "flow" aan je werkzaamheden om je doel te bereiken.

Boekcover Tony Crabbe

Lees je het boek "nooit meer te druk" van Tony Crabbe, dan kom je tot een soortgelijke conclusie: druk zijn is een keuze en hij roept op tot nadenken. Bijvoorbeeld:"wil jij dat jouw kenmerk drukte is?" Ben jij een persoon die iedereen zich herinnert als iemand met werkdruk? Of zorg jij er voor dat jouw echte kernkwaliteiten als een "merk" aan je kleven? 

De vraag is: wat wil jij bereiken? Gelukkig werken vanuit flow? Succesvol werken omdat je keuzes durft te maken? 

Ook bij Tony Crabbe draait het om focus, keuzes maken en de juiste mensen inschakelen tijdens je werk. Maak je keuzes, dan ervaar je minder druk en wordt een keer "nee" zeggen steeds eenvoudiger.

Vervolg: 

De komende maanden plaatsen mijn collega's en ik regelmatig een item over werkdruk (in het onderwijs). Heb je input voor ons? Wil je meepraten? Neem contact op of plaats een reactie! Dat stel ik bijzonder op prijs!

Altijd vakantie, waar je ook bent!

We zijn weer terug van vakantie, een heerlijke vakantie! Wat een ervaring: alleen wij ,
met elk een rugzak. Geen auto, geen fiets, alles lopend en openbaar vervoer en vooral: geen spullen!

Een heel fijne en bijzondere ervaring: zo bevrijdend om niet meer te kunnen gebruiken dan wat je bij je draagt op je rug en daar dan ook gewoon alles mee te doen! Heerlijk om zo vanuit de basis te leven.

Het grappige is dat je ontdekt dat mensen die je tegenkomt ineens anders naar je kijken, je vragen of ze je kunnen helpen en net even extra aandacht geven en dat in een gebied waar ze het zelf niet zo gemakkelijk hebben (Noord Italiaanse Alpen bij de Franse grens). Wij ontmoetten een en al vriendelijkheid, openheid en gastvrijheid.

Bij de een mochten we spontaan in huis overnachten, bij de ander kreeg je een cadeautje mee voor onderweg, op de campings deelden andere vakantiegangers hun stoelen en wijn met ons, echt geweldig om mee te maken.

Onderweg bracht ons dat ook inspiratie, voor ons eigen leven en voor nieuwe trainingen. Dick en ik gaan hard aan de slag met de uitwerking. We willen graag met een groep of team de Ardennen in, of wie weet ook de Alpen, met het doel dichter bij jezelf komen. Hoe we het gaan doen weten we nog niet precies. Het is een proces dat steeds meer vorm krijgt en ieder geval leidt tot een concreet plan van aanpak als je weer terug bent in je eigen huis, op je eigen werk.

Hieronder een overzicht van onze bepakking, onderweg hebben we geleerd dat we nog minder mee konden nemen dan wij hadden, wat hier staat is wat wij een volgende keer ook mee willen nemen. De rugzak van Ageeth weegt ongeveer 10 kilo (inclusief water), die van Dick was nu erg zwaar (bijna 25 kilo), de volgende keer komt hij met onderstaande lijst niet boven de 15 kilo.

Inhoud rugzak:

• 4 onderbroeken
• 2 topjes
• 2 T-shirts
• 1 korte broek
• 1 zomerjurkje (haha niet voor Dick natuurlijk :-))
• slippers
• minimale hoeveelheid toiletartikelen: kam, tandenborstel en tandpasta, kleine flacon bodylotion en zonnebrandcrème
• zaklampje
• regenjasje
• 1 vest
• bikini of zwembroek
• microvezel handdoek
• slaapzak
• luchtmatrasje
• lakenzak
• wandelstokken 
• mok
• superlichte opvouwbare lepel en vork
• zakmes
• 2 liter waterzak 
• wandelkaart gebied

De enige lange broek was de super(niet)sexy afritsbroek. Vreselijk ding, maar reuze praktisch. Dick had het iets zwaarder: hij droeg onze tent mee en de jetboiler om te koken.

MBO docenten meer uitdagend aan de slag?

De kop boven een artikel in MBO-today van 10 juni 2016 luidt: MBO-leerlingen willen meer uitdagingen. Ondanks het feit dat de helft van de leerlingen tevreden is, is dus de andere helft niet tevreden, mist uitdaging en motivatie. Een uitslag waardoor ik mij afvraag: kunnen we daar eens over doorpraten? Wat heeft de gemiddelde leerling nodig om wel gemotiveerd te raken en uitdaging te voelen? Hieronder mijn blik op deze vragen.

Beeld

In mijn eigen werksetting als adviseur ben ik er van overtuigd dat je wat je van de ander vraagt ook zelf oefent, door-oefent, evalueert en beheerst. In veel Mbo scholen die in mijn werk voorbij komen, spreek ik met verschillende studenten, docenten en leidinggevenden. Van studenten hoor je inderdaad vaak dezelfde verhalen: “we werken teveel achter de computer” of “we werken teveel zelfstandig, ik heb geen begeleiding” of: “de docent weet helemaal niet hoe het op mijn stage is en zegt alle verkeerde dingen”.

Dat werkt demotiverend voor de student en wat weer doorwerkt op de docent, want de student is niet gemotiveerd, dus krijg je een neerwaartse spiraal van demotivatie in de school.

Practise what you preach

Docenten hebben terecht verwachtingen van studenten. Deels is het echter onterecht: vaak vraagt de docent iets van de student, wat in de school organisatie zelf niet gebruikelijk is:

• samen aan een opdracht werken,
• samen leren in een groepje,
• reflecteren op eigen werk en dat van elkaar.

Wat houdt de docent tegen om zelf deze werkvormen samen met het team toe te passen om blijvend een lerende organisatie te zijn / worden? We verwachten creativiteit en innovatie van studenten terwijl we dat zelf niet altijd toepassen. We vragen een nieuwsgierige, open, lerende houding van studenten, bij voorkeur in samenwerking met elkaar. Doen we dat zelf eigenlijk wel? Hoe reflectief is de docent op zijn eigen handelen? Op de wereld om hem heen?

Ook hoogleraar Marjan Vermeulen benoemd in haar oratie het belang van samen leren en praten met elkaar in het team over de praktijk van alle dag. Wat hebben docenten nodig om dat voor elkaar te krijgen? Gaat dit hand in hand met de motie van Paul van Meenen omtrent de verlaging van het gemiddelde aantal lesuren? Zit daar de oplossing of gaat het om iets heel anders als een cultuur- en gedragsverandering?

Verbind door uitdaging te zoeken in de professionele dialoog

Zelf geloof ik in dat laatste: cultuur- en gedragsverandering. Er zijn uitermate betrokken docenten die vernieuwend en reflectief kijken naar de eigen lessen. Met elkaar delen, al is dat al weer wat minder zichtbaar. Hoe de verdeling is tussen docenten heb ik niet in een onderzoek kunnen vinden, maar ik schat in dat dit net als de uitslag van de JOB enquête, ongeveer om de helft van de docenten gaat. Eén helft die zichtbaar uitdagend werkt en één helft waar dat niet zichtbaar is. Kunnen we met elkaar in een dialoog praten over motivatie, proactief innoveren en leren organiseren naast een lerende organisatie zijn? Dick en ik dagen  je uit!

21th century skills uit het jaar 0?

• elen op LinkedIOordeel- en aanname vrij luisteren, het beste uit je leerling / student halen.
Oordeel- en aanname vrij luisteren, het beste uit je leerling / student halen
De media roept in grote letters: ”Scholen begeleiden leerlingen onvoldoende” en “nivellerend onderwijs vergroot juist verschillen”. In de Tweede Kamer is 3 november 2015 de motie Jadnanansing / Straus aangenomen over het belang van loopbaan oriëntatie en begeleiding. Door deze berichten vraag ik mij af: wat is er aan de hand? Hoe komt het dat iedereen ontzettend zijn best loopt te doen en we toch nog steeds niet het beste uit elke leerling of student weten te halen?
Pas op de plaats
De docent is een belangrijke spil in de opleiding van elk jong mens. Van deze docent verwachten we veel: kennis, administratieve handelingen, toetsen, enthousiasme en oh ja: ook nog oog en oor voor elke individu in de klas. Het is tijd voor een pas op de plaats,  terug naar de start en nadenken over wat heeft iemand nodig om tot leren te komen.
Aandacht  is daarin een sleutelwoord. Alles wat aandacht krijgt, groeit en ontwikkelt zich. Geven we voldoende aandacht aan elke leerling in de klas? Nemen we voldoende tijd om in gesprek te gaan en  vooral: echt te luisteren? Of laten we ons teveel leiden door randvoorwaardelijke aspecten en de waan van de dag?
Luister!
Iedereen praat over 21th century skills, maar de vraag is: beheersen we de oeroude skills van voor het jaar 0 voldoende? Het belang van goed luisteren en vragen stellen, op basis van de uitspraken van je gesprekspartner werd al herkent door Socrates. Socrates confronteerde zo'n 2500 jaar geleden zijn leerlingen met de verschillen die hij opmerkte tussen hun woorden en hun daden. Door vragen te stellen motiveerde hij zijn leerlingen beter na te denken over hun eigen opvattingen en op zoek te gaan naar de waarheid. 
Socrates maakte zich niet bij iedereen geliefd door zijn manier van vragen stellen, hij kreeg de bijnaam “de horzel”, omdat hij letterlijk alles in twijfel trok en overal op door bleef vragen. Zijn manier van doorvragen vormt de basis voor een methode die in het begin van de vorige eeuw in ere herstelt is door Nelson en Heckman. 
Socratische houding.
Past de Socratische dialoog in het onderwijs? Mijn antwoord is ja, zeker! Een echte socratische dialoog kent geen begin en eindtijd en kan daardoor in onze tijd te langdurig zijn. De Socratische houding en aspecten van de dialoog, zoals luisteren, je verplaatsen in de ander en doorvragen direct toepasbaar in diverse werkvormen: gesprek met de leerling, kringgesprekken, gesprekken met de ouders, loopbaangesprekken, etc.
21th century Skills of skills uit het jaar 0?
Stel jezelf de vraag: hoe start ik een gesprek met mijn leerling? Ben ik vrij van aannames, meningen en oordelen? Luister ik echt  naar de leerling, zonder voorgekookt antwoord in mijn hoofd?
Ik ben er van overtuigd dat de grondhouding van de docent van cruciaal  belang is voor de begeleiding van de leerling. Veel docenten beheersen verschillende gesprekstechnieken en komen toch niet tot de kern in een gesprek met de leerling. De waan van de dag, drukte in ieders hoofd en werkdruk zorgen voor “ruis”, waardoor het gesprek onvoldoende open tot stand komt. 
Een “Socratische houding” kun je goed oefenen, gewoon doen:
• Stel je open voor de dialoog zonder van tevoren zelf de
        uitkomst te bedenken. 
• Luister open en oprecht
• Vraag door, gebruik in je vragen de woorden van de ander
• Denk niet tegen de ander, maar met de ander: verplaats
        je in zijn gedachtegang
• Onderzoek argumenten van de leerling om iets wel of niet te doen
• Laat de leerling zelf doelen, mogelijkheden of oplossingen
        formuleren.
De kunst van het vragen stellen is niet eenvoudig! Wel boeiend. Door te oefenen en je bewust te zijn van je rol in de dialoog, merk je meer en meer wat deze houding je oplevert in gesprekken met de leerling en zal uiteindelijk de begeleiding concreter en beter zijn.
Wil je oefenen buiten de klas? Van harte welkom voor een workshop!

Hoe wil jij dat jouw 'levensmuseum' eruit ziet?

Wat als alles wat jij gedaan, gezien, gezegd en ervaren hebt in jouw persoonlijke museum komt? Hoe ziet jouw levensmuseum er dan uit? Deze inspirerende video geeft heel mooi de essentie weer wat de Big Five for Life inhoudt.

Je eigen Big5 ontdekken? Dat kan onder andere tijdens ons Discovery weekend in Hoepertingen België, 23 t/m 25 januari 2015.  Start het nieuwe jaar fris en energiek, zorg dat je museum goed gevuld raakt!

meer info: www.zumer.nl, of mail naar info@zumer.nl